تاثیر اندیشه های هرمنوتیکی غربی بر دیدگاه های محمد مجتهد شبستری

چکیده موضوع این رساله بررسی تأثیر اندیشه های هرمنوتیکی غربی بر دیدگاه های محمد مجتهد شبستری است؛ هدف از بررسی چنین موضوعی مسائل جدیدی است که امروزه برای متکلمان پیش می آید و نیازمند پاسخ هایی جدید است. از یک سو دین که به عنوان یکی از نیازهای اساسی بشر و برای بهبود زندگی انسان ها آمده در عصر جدید نیازمند قرائتی جدید است و از دیگر سو هرمنوتیک به عنوان فن تفسیر متون تعاریف مختلفی داشته و کاربرد آن در تفسیر متون دینی جای بحث بسیار دارد. در این رساله به بررسی این پرسش ها پرداخته شده که آیا مجتهد شبستری در بیان دیدگاه های هرمنوتیکی خود برای تفسیر متون دینی اسلامی تحت تأثیر اندیشه های هرمنوتیکی غربی قرار داشته؟ و اگر چنین تأثیری مشاهده می گردد، وی تحت تأثیر کدام متکلمان قرار داشته و چگونه از دیدگاه های آنان بهره برده است. سوال دیگر این است که آیا وی خود نیز موارد تازه ای را به این دیدگاه ها افزوده است یا مقلد صرف دیدگاه های آنان بوده؟ و اینکه اصولاًً به کاربردن هرمنوتیک که ابتدا در مورد متون مقدس مسیحی و توسط متکلمان غربی و مسیحی به کار گرفته شده در تفسیر متون اسلامی جایز است یا خیر؟ در بررسی سوالات مطرح شده در رساله از شیوه ی کتاب خانه ای استفاده شده است؛ و به نظر می رسد اینکه شبستری در بیان دیدگاه های خود درباره ی دین و تفاسیر مختلفی که از دین می تواند وجود داشته باشد کاملاً تحت تأثیر دیدگاه های متکلمان غربی مسیحی از جمله شلایرماخر، بولتمان و تیلیش قرار دارد. شبستری همچون شلایرماخر شیوه ی انسانی را برای تفسیر دین پذیرفته است؛ به این معتقد است که تفسیر دین باید تفسیر انسانی باشد. همچنین وی شیوه ی پدیدارشناسی را برای دین در نظر گرفته که مشابه روشی است که شلایرماخر در تجربه ی دینی دانستن متون دینی مسیحی به کار می برد. همچنین شباهت هایی بین دیدگاه های شبستری و دیدگاه بولتمان در مورد انسان وجود دارد که در نهایت سبب شده تا این دو تعریف انسان از دیدگاه هیدگر را بپذیرند که تعریفی اگزیستانسیالیستی از انسان است. در مورد شباهت دیدگاه های شبستری و تیلیش نیز می توان گفت دیدگاه هر دو درباره ی عقل یکسان است و عقل را عقل خود بنیادی می دانند که دیگر خدا برایش مسئله نیست. البته با همه ی شباهت هایی که دیدگاه شبستری با دیدگاه متکلمان غربی دارد، وی برای نشان دادن صحت دیدگاه هایش به جست وجو در تاریخ کلام اسلامی پرداخته؛ در مورد معنای ایمان، وحی و.... وی دیدگاه های گروه های مختلف کلامی را از مذاهب مختلف بررسی کرده است. درباره ی این مسئله نیز که آیا کاربرد هرمنوتیک در متون اسلامی کاری صحیح است یا خیر باید گفت با توجه به دیدگاه های متفاوت شبستری و کسانی که برخلاف دیدگاه وی معتقدند نباید شیوه های غربی و مسیحی را برای متون دینی اسلامی به کاربرد می توان گفت نوع نگاه این دو گروه با یکدیگر متفاوت بوده و شبستری نتیجه ی بسیار متفاوتی را از تفاوت های موجود در اسلام و مسیحیت گرفته است. واژه های کلیدی: هرمنوتیک، فهم، دور هرمنوتیکی،سنت، پیش فهم، متن،سیستم اعتقادی.